رشته مهندسی مواد به مانند رشته های مهندسی برق، مهندسی کامپیوتر، مهندسی پزشکی، مهندسی صنایع، مهندسی شیمی یکی از رشته‌های بین رشته‌ای است که در صنایع کاربرد فراوانی دارد. این رشته رابطه‌ی بین مواد، خواص و ساختارشان را مورد بررسی قرار می‌دهد. مهندسین مواد در تلاش هستند تا موادی با خواص بهتر تولید کنند. این مواد برای بهبود ابزار متفاوت مانند چیپ‌های کامپیوتری، تلویزیون، کفش و خلاصه هر آنچه در زندگی روزمره می‌بینیم مورد استفاده است.
با توجه به این توضیح می‌توان رشته مهندسی مواد را یکی از پرکاربردترین رشته‌ها دانست. این رشته در واقع از علوم متفاوتی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی و مهندسی بهره می‌گیرد. به همین دلیل در دنیای امروز و در بسیاری از کشورها درخواست زیادی برای این دانش وجود دارد.
زمانیکه صحبت از مواد و علم مواد به میان می‌آید در واقع درباره‌ی همه چیز صحبت می‌کنیم. از فلزهای رایج، سرامیک و مواد پلاستیکی تا مواد نانو، بیومواد و کامپوزیت‌ها. در واقع مهندسی مواد علم شناخت خواص مواد و ایجاد مواد جدید و مفیدتر است.
گرایش‌های مهندسی مواد در دانشگاه
از آنجاییکه مواد انواع متفاوتی دارند شناخت هر کدام از آنها به دانش منحصر به فردی نیاز دارد. در مقطع کارشناسی برای رشته‌ی مهندسی مواد سه گرایش متفاوت تعریف شده است. در ادامه به تفکیک، این سه گرایش را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
- مهندسی مواد، گرایش متالورژی صنعتی: متالورژی صنعتی گرایشی از رشته مهندسی مواد است که در آن افراد به بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی مواد فلزی می‌پردازند. همچنین بررسی می‌کنند که ترکیب انواع فلزها که با نام آلیاژ شناخته می‌شوند چه خواصی و عملکردی دارند.
این علم در صنعت کاربرد زیادی دارد چراکه از فلزات در بسیاری از صنایع به طور مداوم استفاده می‌شود و دانش شناخت آنها می‌تواند به بهینه‌سازی صنعت کمک زیادی کند.
دروس اختصاصی مهندسی مواد گرایش متالورژی صنعتی شامل ریخته‌گری، انجماد فلزات، شکل دادن فلزات، خواص مکانیکی مواد، متالورژی جوشکاری، متالورژی پودر، روش‌های نوین آنالیز مواد، خوردگی و اکسیداسیون، عملیات حرارتی و استخراج فلزات است.
- مهندسی مواد، گرایش متالورژی استخراجی: در این گرایش مهندسین، علمِ استخراج انواع مواد فلزی را از بین سنگ‌های معدن می‌آموزند. دقت داشته باشید که این رشته با مهندسی معدن تفاوت دارد.
در رشته مهندسی مواد افراد نحوه‌ی جداسازی و تصفیه‌ی فلزات، انئاع کوره‌ها و بطور کامل فعل و انفعالات موجود در این فرایند را بررسی می‌کنند.
دروس اختصاصی مهندسی مواد گرایش متالورژی استخراجی شامل انتقال مطالب علمی و فنی، ریخته‌گری، شکل دادن فلزات، تغلیظ مواد معدنی، اصول استخراج فلزات، سینتیک مواد، شیمی تجزیه، عملیات حرارتی، خوردگی و اکسیداسیون، انجماد فلزات و مواد دیرگداز است.
- مهندسی مواد، گرایش سرامیک: این گرایش از رشته مهندسی مواد، مطالعه‌ی انواع مواد غیر آلی و غیر فلزی را پوشش می‌دهد. بررسی خواص مواد سرامیکی و ویژگی‌های آنها باعث می‌شود بتوان مواد سرامیکی بهتر و با کیفیت بالاتر تولید کرد.
تست
دروس اختصاصی مهندسی مواد گرایش سرامیک شامل ساختار سرامیک‌ها، سینتیک مواد، روش‌های نوین آنالیز مواد، خواص الکتریکی و نوری سرامیک‌ها، مواد دیرگداز، تئوری شیشه، تئوری پرسلان‌ها، آزمایشگاه چینی، فرآیند ساخت سرامیک و انتقال مطالب علمی و فنی است.
در مدارج بالاتر دانشگاهی مانند کارشناسی ارشد گرایش‌های رشته مهندسی مواد بسیار بیشتر می‌شود و جزئیات بیشتری را شامل می‌شود. مانند بیومواد، جوشکاری، ریخته‌گری، استخراج مواد، نانومواد و استخراج فلزات. با توجه به این موضوع امکان ادامه‌ی تحصیل در این رشته برای دانشجوها فراهم شده است.
دروس رشته مهندسی مواد در دانشگاه
در دوران کارشناسی در دانشگاه 140 واحد درسی برای رشته مهندسی مواد تعریف شده است. مانند سایر رشته‌ها 22 واحد مربوط به واحدهای عمومی است که بین رشته‌های مختلف مشترک‌اند. درس‌های پایه شامل ریاضی، دیفرانسیل، محاسبات عددی، شیمی، فیزیک و کارگاه است.
طبیعتاً بیشترین واحدهای درسی، مربوط به درس‌های تخصصی رشته مهندسی مواد و متالورژی است. دروس رشته مواد و متالورژی شامل درس‌هایی مانند آشنایی با تاریخچه و مبانی مهندسی مواد، مکانیک مواد، خواص مکانیکی مواد، شیمی فیزیک مواد، بلورشناسی، اصول انجماد و ریخته‌گری مواد، فیزیک حالت جامد، نانومواد، بایو مواد، اصول مهندسی سطح، اصول مهندسی پلیمر و زبان تخصصی است.
برای ورود به این رشته بهتر است علاوه بر اینکه به درس‌های تخصصی آن علاقمند هستید پایه ریاضی و فیزیک قوی نیز داشته باشید تا بتوانید موفقیتی را که می‌خواهید به دست آورید. همچنین بهتر است در نظر داشته باشید بسیاری از دروس این رشته همراه با آزمایشگاه‌اند.
اینکه درس خواندن در رشته مهندسی مواد و متالورژی چند سال طول می کشد بستگی به شما دارد اما با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای دوران کارشناسی می‌توانید مدرک لیسانس خود را در طول چهار سال دریافت کنید و به دنبال آن ادامه‌ی تحصیل دهید.
حداقل رتبه‌ی لازم برای ورود به دانشگاه
رشته مهندسی مواد
در بین سایر رشته‌های مهندسی موجود در دانشگاه‌ها کمتر شناخته شده است و متقاضی آن نسبت به بسیاری از رشته‌ها کمتر است. پس با برنامه‌ریزی دقیق شانس قبولی در این رشته را در دانشگاه‌های سراسری روزانه خواهید داشت.
اگر دانشگاه‌های سراسری تهران را کنار بگذاریم با رتبه‌ی زیر 20000 می‌توانید در دانشگاه‌های سراسری ایران در رشته‌ی مهندسی مواد تحصیل کنید. اما دقت کنید که با توجه به ظرفیت‌های دانشگاه‌ها و تقاضای شرکت‌کننده‌ها هر سال این اعداد تغییر می‌کند.
شغل مهندس مواد
متاسفانه در بسیاری از موارد دیده می‌شود که از توانایی‌های مهندسین مواد در جایگاه درست استفاده نمی‌شود. این رشته هنوز به اندازه‌ی کافی در کشور شناخته شده و مورد استقبال نیست اما مهندسین مواد می‌توانند در بخش‌های متفاوت در کارخانه‌ها مشغول به کار شوند.
اپراتور خط تولید، کارشناس فروش، کارشناس تحقیق و توسعه، مهندسی جوش و بازرسی و اپراتور آزمایشگاه از مشاغلی هستند که یک مهندس مواد می‌تواند به خوبی در آنها ایفای نقش کند. در بسیاری از موارد برای دانستن کیفیت مواد در آزمایشگاه‌ها مهندسین مواد می‌توانند به عنوان سرپرست حضور داشته باشند.
حضور زنان در بازار کار رشته مهندسی مواد و متالورژی نسبت به آقایان کمتر است هرچند این رویه در چند سال اخیر تغییراتی داشته است. بیشتر بازار کار این رشته در کارخانه‌ها و صنایع بزرگ است پس اگر به کار در این مکان‌ها علاقه ندارید بهتر است در انتخاب رشته‌ی خود بیشتر دقت کنید.
درآمد رشته مهندسی مواد و متالورژی با توجه به اینکه چقدر سابقه و مهارت دارند متغیر است. اگر بخواهید در سازمان‌های دولتی مشغول به کار شوید حقوق شما طبق قوانین و مصوبات خواهد بود.
اگر در سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی مشغول شوید احتمالاً با توجه به توافقات که با کارفرما خواهید داشت حقوقتان تعیین خواهد شد. به طور کل اگر در رشته مهندسی مواد تحصیل کرده‌اید می‌توانید حقوقی معادل دو تا چهار میلیون تومان را برای خود متصور شوید.
اگر دانش آموز پایه نهم هستید و می خواهید با فرایند انتخاب رشته نهم به دهم آشنا شوید، می توانید مقالات مرتبط آن را در وب سایت سلام مشاهده کنید. همچنین مجموعه مدارس سلام سعی بر این داشته است که رشته های مختلف را برای راهنمایی دانش آموزان معرفی کند، بنابراین می توانید با این رشته ها نیز در بخش مقالات وب سایت سلام آشنا شوید.
در آخر اینکه
مهندسی مواد رشته‌ای نسبتاً جدید و کمتر شناخته شده است. با تحصیل در این رشته می‌توانید مهارت‌های لازم برای شناخت خواص فیزیکی و شیمیایی مواد را بیاموزید. دروس این رشته شامل واحدهایی از ریاضی، فیزیک، شیمی و مهندسی است که در بسیاری از صنایع کاربرد اساسی دارد.
در این مقاله سعی کردیم درباره‌ی رشته مهندسی مواد، گرایش‌ها و بازار کار آن توضیح بدهیم تا اگر درباره‌ی آن به اندازه‌ی کافی اطلاعات ندارید بیشتر بدانید. این آگاهی به انتخاب و برنامه‌ریزی شما در آینده کمک زیادی خواهد کرد.
